Ergonomi, endüstriyel iş ortamındaki sistem verimliliği ve insan-makine-çevre uyumunun temel yasalarını ortaya koymaya çalışan çok disiplinli bir bilim dalıdır.
Yazan: Özcan Turgut
Tarih: 11/01/2018
Kelime anlamı olarak bakılacak olursa “Ergon” (Çalışma) ve “Nomos” (Yasa) kelimelerinden oluşan Ergonomi, çalışma yasası anlamına gelmektedir. OHSA tarafından ise Ergonomi; Çalışanların yetenekleri ile iş ve çalışma koşulları arasındaki uyumu sağlayan bilim olarak tanımlanmıştır. Genel olarak kullanılan şekilde tanımlayacak olursak Ergonomi; endüstriyel iş ortamındaki sistem verimliliği ve insan-makine-çevre uyumunun temel yasalarını ortaya koymaya çalışan çok disiplinli bir bilim dalıdır.
Ergonomi, üç ayrı başlık altında sınıflandırılmıştır:
Ergonomi aşağıda belirtilen kavramlar ile ilgilenmektedir.
Ergonomik çalışmalar, insan ve çevre etkileşiminin bilimsel olarak incelenmesi ve elde edilen sonuçların tasarım ve uygulamalar için kullanılması olarak iki temel boyutta yapılmaktadır. Ergonominin amacı; Çalışanların etkinliğini arttırmak Gereksiz ve aşırı zorlamalardan kaçınmak Çalışmanın yöntemli bir şekilde düzenlenmesini sağlamak Lüzumsuz aktiviteleri önlemek İnsan-makine-çevre uyumunu sağlamaktır. İş yerlerinde motivasyon ve iletişim eksiklikleri, insan yaratıcılığını ön plana çıkaracaksistemlerin olmaması, iş monotonlukları, sürekli eğitim ve gelişim ortamınınyaratılmaması gibi faktörler de çalışanlar üzerinde iş tatminsizliği yaratmakta ve işverimini olumsuz yönde etkilemektedir. İnsanları işyerlerinde sağlıklı, güvenli veverimli olarak çalışabilmeleri için çalışma yeri ve gerekli donanımın, ses, aydınlatma,çevre sıcaklığı gibi faktörler ile iş organizasyonu ve yönetime yönelik sistemlerininsanın yapısal, boyutsal ve psikolojik özelliklerine düzenlenmesi gerekir.Ergonominin temel görevi yukarıdaki amaçlar doğrultusunda bir iş düzenlemesinigerçekleştirmektir.
İşyerlerinde insandan yapması beklenenler ile insanın temel özellikleri arasında biruyum olması gerekir. Aksi yöndeki gelişmeler insanı yorar, iş verimi ve kalitesinidüşürür, iş güvenliği ve personel sorunlarına neden olur. Bu sebeple aydınlatma,çalışma ortamındaki sıcaklık, gürültü, kullanılan alet – araç - makinelerin durumlarıgibi özelliklerin insanların çalışmalarını kolaylaştırıcı şekilde tasarlanmasıgerekmektedir.
Örnek olarak aşağıdaki tabloda, yapılan iş anında vücudun konumu ve bu konumlarabağlı olarak gözlemlenebilen olası şikayetler ile şikayet edilen organlarbulunmaktadır.
İŞ ANINDA VÜCUT KONUMU | OLASI ŞİKAYETLER, RAHATSIZ ORGANLAR |
Ayakta Durma | Ayak ve Bacakta rahatsızlık, Varis |
Taburede Dik Oturma | Sırt Kasları |
Taburede Dik Oturma | Sırt Kasları |
Çok Yüksek Sandalye | Diz, Baldırlar, Ayaklar |
Çok Alçak Sandalye | Omuz, Boyun |
Öne Eğik Oturma veya Ayakta Durma | Bel Ağrıları, Disk Aşınmaları |
Öne Eğik Oturma veya Ayakta Durma | Bel Ağrıları, Disk Aşınmaları |
Öne,Yana veya Yukarıya Uzanmış Kol | Omuz, Kol, Belki Omuzda Periartritis |
Baş Çok Fazla Öne veya Arkaya Eğik | Boyun, Disk Aşınması |
Kumanda Elemanlarını Doğal Olmayan Elle Tutma | Dirsek ve El Arası Bölgede İltihaplanma |

Ergonomi biliminin dikkate alınmadığı koşulların yaratacağı sorunlar da göz önünde bulundurulduğunda, çalışanların sağlığı ve motivasyonunu üst düzeyde tutarakyüksek verim almayı amaçlayan her firma ergonomi bilimine gereken önemi vermelive çalışma koşullarını ergonomik esaslara göre ayarlamalıdır.